Wcześnie wykryte problemy intymne u mężczyzn pozwalają na zastosowanie mniej obciążającego leczenia oraz zwiększają szansę na jego skuteczność. W Polsce nowotwory złośliwe odpowiadają za ok. 23% wszystkich zgonów mężczyzn, a rak prostaty to najczęściej rozpoznawany nowotwór u mężczyzn (ok. 23% wszystkich zachorowań; ~21 tys. rocznie).

Nowotwory jąder — młody temat, poważna sprawa

Kogo dotyczy? Nowotwór jąder błędnie kojarzony jest przez mężczyzn, jako zagrożenie wzrastające z wiekiem. Niestety rzeczywistość jest inna, a problem ten dotyka głównie mężczyzn w młodym wieku, niekiedy przed osiągnięciem dorosłości. Najczęściej diagnoza stawiana jest w przedziale 15–40 lat (szczyt: 20–39 rok życia). Objawy mogą być nieswoiste, a brak czujności opóźnia rozpoznanie, co negatywnie wpływa na rokowanie co do wyleczenia. Zazwyczaj wśród pierwszych objawów pojawia się bezbolesne zgrubienie w obrębie jądra, wzmożenie spoistości jądra, jego powiększenie i/lub zwiększenie ciężaru.

Według niektórych danych, nawet w 14% przypadków pierwsze dostrzegalne objawy pochodzą już ze zmian przerzutowych. Czujność i regularne badanie lekarskie oraz samobadanie zwiększają szansę na całkowite wyleczenie.

Częstość i rokowanie: Rak jądra stanowi ok. 1% nowotworów dorosłych, ale to najczęstszy nowotwór młodych mężczyzn. 90–95% to guzy germinalne. Wyleczalność w chorobie ograniczonej przekracza 95%. W grupach przerzutowych 5-letnie przeżycia sięgają ~90–96% dzięki nowoczesnej onkologii.

Czynniki ryzyka: niezstąpienie jądra (wnętrostwo), niepłodność/obniżona płodność, zespół dysgenezji jąder, występowanie raka jąder w wywiadzie rodzinnym.

Co możesz zrobić?

• Samobadanie raz w miesiącu pod prysznicem (ciepła woda pozwala na rozluźnienie skóry moszny i zwiększa dostępność jąder do badania).
• Jeżeli wyczujesz niepokojąca zmianę, zauważysz zmianę w wyglądzie, spoistości, wielkości, kształcie lub ciężarze jądra, zgłoś się jak najszybciej do lekarza w celu wykonania badania USG oraz ewentualnych badań dodatkowych.

Czy w przypadku rozpoznania zostanę bezpłodny i będę „skazany” na przyjmowanie hormonów do końca życia?

To jeden ze szkodliwych mitów, który powoduje strach u pacjentów i często opóźnia diagnostykę i poddanie się leczeniu. W przypadku wczesnego rozpoznania zmiany leczenie zwykle polega na tzw. orchideoktomii – usunięciu jednego jądra z pozostawieniem drugiego, zdrowego. U ogólnie zdrowego mężczyzny, obecność jednego jądra jest wystarczająca do zapewnienia prawidłowego poziomu hormonów płciowych oraz produkcji plemników umożliwiających zajście w ciąże. Czasami, w przypadku np. konieczności podjęcia chemioterapii, lekarze zalecają zamrożenie nasienia, co pozwala na posiadanie potomstwa w przyszłości.

Leczenie nowotworów jądra NIE POZBAWIA MĘSKOŚCI!

Prostata — mały gruczoł, duże znaczenie

Najczęstsze problemy zdrowotne:

• Łagodny przerost prostaty (BPH) — jak sama nazwa wskazuje, schorzenie o charakterze łagodnym, dotykające wielu mężczyzn, które dzięki zastosowaniu wcześnie odpowiedniej terapii nie wpływa znacząco na jakość życia. Wśród najczęstszych objawów obserwuje się: częstomocz (zwłaszcza w nocy), słaby strumień moczu, trudności w rozpoczęciu mikcji, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. Ryzyko BPH rośnie z wiekiem.
• Zapalenie prostaty — Schorzenie o charakterze ostrym lub przewlekłym, często trudne do zdiagnozowania. Wśród objawów pojawiają się: ból krocza, dyskomfort przy mikcji, czasem gorączka.
• Rak prostaty — nowotwór złośliwy, nierzadko bezobjawowy przez wiele miesięcy lub lat. Bez odpowiedniego leczenia może prowadzić do uogólnienia i przedwczesnego zgonu.

Jak często występuje w Polsce?

Rak prostaty to nr 1 w zachorowaniach u mężczyzn (ok. 23,3% nowych przypadków).  Mimo postępu, w ostatnich latach umieralność z tego powodu znów rośnie. Co roku umiera ok. 5,5 tys. mężczyzn.

Badania przesiewowe a wczesne wykrywanie:

• PSA z krwi – regularne oznaczanie poziomu PSA, które pozwala na ocenę ryzyka schorzeń gruczołu krokowego.
• DRE (badanie per rectum – przez odbyt) badanie fizykalne stosowane przez lekarzy w celu oceny wielkości i spoistości gruczołu krokowego, co doświadczonemu medykowi, dostarcza cennych informacji o ryzyku poważnych schorzeń prostaty.

Zaburzenia erekcji (ED) — intymny problem, ważny sygnał.

W klasycznym badaniu MMAS u mężczyzn 40–70 lat objawy zaburzeń erekcji (od minimalnych do całkowitych) miało ~52%, a pełna impotencja rosła z 5% (40 lat) do 15% (70 lat). Nowsze prace potwierdzają wysoką częstość wraz z wiekiem i  rozwijającymi się chorobami współistniejącymi.

Dlaczego to ważne dla serca?

ED (zaburzenia erekcji)  często wyprzedza chorobę sercowo-naczyniową.

Jeśli zauważyłeś u siebie zaburzenia erekcji — warto skontrolować układ krążenia, ciśnienie tętnicze, oznaczyć hemoglobinę glikowaną i/lub poziom glukozy we krwi oraz pełny lipidogram, w celu wczesnego wykrycia cukrzycy lub miażdżycy naczyń krwionośnych.

Co robić praktycznie?

• Podstawa: modyfikacja stylu życia (ruch, masa ciała, sen, ograniczenie alkoholu i rzucenie palenia), leczenie nadciśnienia, cukrzycy, dyslipidemii.
• Leki z grupy inhibitorów PDE-5 są skuteczne u wielu pacjentów, ale najpierw wyklucz i lecz choroby serca/układu krążenia.

Pamiętaj, że zaburzenia potencji mogą mieć różne przyczyny. Istnieje ścisły związek zarówno ze stanem zdrowia fizycznego jak i zdrowia psychicznego. U pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi, zespołami lękowymi lub cechami wypalenia zawodowego i emocjonalnego, zaburzenia erekcji stanowią często jeden z pierwszych objawów, których występowanie może dodatkowo pogorszyć stan psychiczny.

Pamiętaj, zaburzenia erekcji to nie powód do wstydu – to sygnał od Twojego organizmu, że może potrzebować pomocy i uwagi. Stosowanie dostępnych środków wspomagających potencję, działających doraźnie, nie jest najlepszym rozwiązaniem. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy istnieją usuwalne przyczyny zdrowotne, które mogą pozwolić uniknąć poważnych powikłań, a także przywrócić sprawność seksualną.

W takim przypadku zgłoś się do lekarza urologa/androloga, który poprowadzi diagnostykę i zaproponuje dalsze postepowanie.

Twój plan badań — prosto i konkretnie

W każdym wieku (15–40+)

• Jądra: samobadanie 1 raz w miesiącu. Jeśli występuje niepokój → USG i konsultacja urologiczna.

55–69 lat (lub wcześniej przy podwyższonym ryzyku)

• Regularne oznaczanie PSA: rozważ badanie wyjściowe i odstępy wg ryzyka ustalonego z lekarzem urologiem.

W każdym wieku przy zaburzeniach erekcji

• Pakiet sercowo-metaboliczny (ciśnienie, glikemia/HbA1c, lipidogram, BMI/obwód talii) + ocena ryzyka sercowo-naczyniowego.

Styl życia, który realnie pomaga

• Ruch (150–300 min./tyg. wysiłku umiarkowanego) poprawia funkcję śródbłonka i erekcję, obniża ryzyko choroby niedokrwiennej serca i cukrzycy typu 2 — kluczowe także dla zdrowia prostaty.
• Dieta śródziemnomorska/DASH, sen 7–9 h, rzucenie palenia, ograniczenie alkoholu — filary męskiego zdrowia intymnego i serca.

Gdzie i jak się zbadać?

• Urolog/androlog/POZ – otrzymasz skierowanie na PSA, USG, markery, mpMRI wg wskazań.
• Eventy profilaktyczne – szybkie ścieżki diagnostyczne

Wizyta u urologa – nie taki diabeł straszny!

Twoja wizyta u urologa – krok po kroku

Nie ma się czego bać! Wizyta u urologa trwa zwykle 15–30 minut i pozwala wcześnie wykryć problemy z prostatą, jądrami czy układem moczowym lub sprawnością seksualną.

1. Rozmowa

Lekarz pyta o:

• objawy (np. ból, problemy z oddawaniem moczu, zaburzenia potencji),
• choroby w rodzinie (np. rak prostaty),
• dotychczasowe leczenie i przyjmowane leki.

Bądź szczery – to podstawa dobrej diagnozy.

2. Badanie fizykalne

W zależności od problemu urolog może:

• zbadać jądra i prącie,
• ocenić prostatę przez odbytnicę (krótki, bezpieczny test) – badanie per rectum to krótkie i zwykle bezbolesne badanie, które może stwarzać niewielki dyskomfort, jednak przynosi niezstąpione informacje o Twoim zdrowiu,
• zbadać brzuch i okolice nerek.

3. Badania dodatkowe

Urolog może od razu wykonać lub zlecić:

• USG prostaty, nerek lub jąder,
• badanie moczu,
• badania krwi (np. PSA, kreatynina, badania hormonalne),
• inne testy diagnostyczne zależnie od potrzeb.

4. Omówienie wyników

• lekarz tłumaczy, co udało się ustalić,
• przedstawia plan dalszych badań lub rozpoczyna leczenie.

5. Zalecenia

Na koniec otrzymasz:

• receptę lub skierowania,
• wskazówki dotyczące stylu życia,
• informację, kiedy zgłosić się ponownie.

Bibliografia:

Krajowy Rejestr Nowotworów – „Nowotwory złośliwe w Polsce w 2022 r.” (2025): skala zachorowań i udział raka prostaty.

IARC/WHO – GLOBOCAN, CanScreen5: profil Polski i Europy; prostata najczęstsza u mężczyzn.

EAU Guidelines 2024 – Testicular Cancer: epidemiologia, samobadanie (zachęta), diagnostyka i rokowanie.

USPSTF 2018 / CDC 2025 – PSA: decyzja indywidualna 55–69; brak rutyny 70+.

EAU Prostate Cancer – wczesne wykrywanie: podejście ryzyko-adaptowane, interwały wg PSA.

AUA/EAU LUTS/BPH: objawy i postępowanie.

MMAS / epidemiologia ED i metaanalizy: częstość ED oraz związek z CVD (ryzyko zdarzeń sercowych/zawału).