Układ sercowo-naczyniowy, zwany inaczej układem krążenia to jeden z fundamentów funkcjonowania ludzkiego organizmu udoskonalany przez wieki ewolucji. Niestety pomimo tego, nie jest pozbawiony niedoskonałości, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Układ krążenia, w ogólnym ujęciu składa się z serca, będącego swego rodzaju pompą ssąco-tłoczącą oraz wielokilometrowej sieci naczyń żylnych i tętniczych, dzięki którym wszystkie potrzebujące komórki mogą otrzymać niezbędny do życia tlen oraz składniki odżywcze, a także pozbyć się produktów metabolizmu lub rozprowadzić po organizmie wyprodukowane substancje regulujące.

Układ sercowo-naczyniowy, jako forma układu hydraulicznego rządzi się prawami biologii ale także fizyki. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania organizmu jest m.in. zachowanie prawidłowego ciśnienia oraz średnicy i elastyczności naczyń krwionośnych.

Czy choroby serca mnie dotyczą?

Choroby serca dotykają ludzi w każdym wieku i nie są domeną jedynie osób starszych. Prawidłowy styl życia oraz działania profilaktyczne mają na celu odpowiednio wczesne wykrycie odchyleń i wprowadzenie modyfikacji stylu życia, pozwalających na uniknięcie często nieodwracalnych i niekorzystnych zmian w obrębie układu krążenia.

Wg danych Global Burden of Disease, w 2019 roku z powodu chorób układu krążenia zmarło w Polsce 95 tys. kobiet oraz 79 tys. mężczyzn, co stanowi 48,6% przyczyn zgonów wśród płci żeńskiej oraz 37,8% wśród płci męskiej.

Pamiętajmy, że choroby związane z układem krążenia to nie tylko schorzenia związane bezpośrednio z sercem. Patologie związane z naczyniami krwionośnymi, takie jak miażdżyca naczyń tętniczych, mogą prowadzić do udaru mózgu, mogącego być przyczyną niepełnosprawności czy choroby niedokrwiennej kończyn.

Co wspólnego ma oglądanie wystaw sklepowych z chorobą układu krążenia?

Zaskakujące połączenie? Tak samo jak zaskakujące i nieoczywiste mogą być objawy problemów z układem krążenia. W przypadku np. nieleczonego, wysokiego poziomu lipidów ( „cholesterolu”) wraz ze współistnieniem innych czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu może dojść do rozwoju miażdżycy naczyń tętniczych. W przypadku miażdżycy kończyn dolnych dochodzi do zwężenia światła naczynia i ograniczenia ilości doprowadzanej do mięśni krwi bogatej w tlen. Charakterystycznym objawem wówczas jest zjawisko tzw. chromania przestankowego, kiedy po przejściu nawet niewielkiego odcinka drogi, pojawia się dotkliwy ból mięśni kończyn dolnych, ustępujący po odpoczynku. Osoby dotknięte chorobą muszą często przerywać marsz, a przerwy te wykorzystują np. na oglądanie wystaw sklepowych, co stanowi swego rodzaju zjawisko socjologiczno-medyczne i związane jest z poczuciem „wstydu” związanego z niedomogą zdrowotną – aby nie zwracać uwagi otoczenia na swoje dolegliwości, starają się usprawiedliwić w ten sposób swoje przerwy na odpoczynek.

Jak zapobiegać chorobom układu krążenia?

Kondycja naszego układu krążenia jest niezwykle silnie uzależniona od stylu życia, w tym aktywności fizycznej, diety czy stosowania używek.

W celu zachowania możliwie najlepszej wydolności naszego serca i naczyń należy pamiętać o regularnym wysiłku fizycznym, dopasowanym do indywidualnych możliwości, obejmującym  przynajmniej 30 minutowe aktywności, o umiarkowanej intensywności, minimum 3 x w tygodniu. Kolejnym ważnym elementem jest unikanie palenia tytoniu, w tym używania nikotyny w innych postaciach, a także unikanie spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych.

Oczywistym, często bagatelizowanym elementem jest stosowanie prawidłowej, zróżnicowanej diety,  ograniczającej węglowodany, eliminującej cukry proste i zwiększającej podaż białka oraz kwasów tłuszczowych, mającej na celu poprawę profilu lipidowego oraz obniżenie stężenia trójglicerydów.

Jak leczyć choroby układu krążenia?

Leczenie chorób układu krążenia jest związane z indywidualnym profilem choroby i trudno ująć je w formie ogólnej. Niestety niedocenianą i niezwykle skuteczną metodą jest modyfikacja stylu życia, z redukcją czynników ryzyka – w większości przypadków, szczególnie patologii o niskim stopniu zaawansowania, może być to jedyna i skuteczna metoda terapii. W innych przypadkach najczęściej stosowane są metody farmakologiczne oraz w razie potrzeby interwencyjne.

Czy warto się badać?

Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych jest, jak w wielu innych przypadkach, jedną z najskuteczniejszych metod „leczenia” w rozumieniu znanego prawidła „lepiej zapobiegać niż leczyć”.

Odpowiednio wczesne rozpoznanie choroby lb nawet podwyższonego ryzyka jej wystąpienia, pozwala na wdrożenie działań prozdrowotnych i zmian w stylu życia, których efektem może być wydłużenie i poprawa jakości życia. Często zdarza się, że odpowiednio wczesne wdrożenie działań zapobiegawczych i naprawczych, pozwala na opóźnienie lub unikniecie stosowania leczenia farmakologicznego, a w perspektywie procedur inwazyjnych.

Co badać?

W działaniach profilaktycznych często stosowanym narzędziem jest skala ryzyka SCORE, która jest uznanym na świecie narzędziem pozwalającym na wystąpienie groźnych dla życia incydentów sercowo-naczyniowych w perspektywie 10 kolejnych lat, w oparciu o czynniki niemodyfikowalne takie jak płeć czy wiek oraz modyfikowalne, takie jak poziom cholesterolu, pełny lipidogram, palenie tytoniu czy ciśnienie tętnicze krwi.

Należy regularnie kontrolować profil lipidowy, ciśnienie tętnicze krwi, poziom glukozy, a także kwas moczowy, które stanowią składowe zespołu metabolicznego, będącego preludiów schorzeń układu krążenia.

Tego rodzaju badania należą do szybkich i minimalnie inwazyjnych procedur, opartych o pobranie krwi żylnej, a nawet badanie kropli krwi, a te kilka poświęconych minut, może owocować wieloma latami zdrowego i szczęśliwego życia!

Bibliografia:

Maćkowska-Kędziora, Agnieszka, et al. „Zmiany trendów światowych wytycznych żywieniowych w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 5. No. 3. 2014.