Profilaktyka nowotworowa zdrowia kobiet to temat o ogromnym znaczeniu, zwłaszcza w kontekście zakończenia Różowego Października, miesiąca poświęconego zwiększaniu świadomości o raku piersi. Regularne badania, takie jak mammografia oraz USG piersi, są kluczowe, gdyż wczesne wykrycie zmian nowotworowych znacznie zwiększa szanse na skuteczne leczenie. Profilaktyka onkologiczna to również samobadanie piersi – proste narzędzie, które każda kobieta może wdrażać w codziennym życiu. Warto również wspomnieć o cytologii, która jest podstawowym badaniem profilaktycznym w kontekście raka szyjki macicy.

Edukacja na temat czynników ryzyka, takich jak styl życia, dieta, poziom aktywności fizycznej i kontrola wagi, odgrywa istotną rolę w zapobieganiu wielu nowotworom. Kobiety powinny regularnie rozmawiać z lekarzem o odpowiednich badaniach przesiewowych, szczególnie jeśli w rodzinie występowały przypadki nowotworów. Profilaktyka nowotworów to także dbanie o zdrowie psychiczne, ponieważ stres wpływa na osłabienie układu odpornościowego. Każda kobieta powinna mieć świadomość, że wczesna diagnoza ratuje życie, dlatego ważne jest kontynuowanie badań po zakończeniu Różowego Października.

Profilaktyka chorób nowotworowych u kobiet – kiedy wykonać badania?

W profilaktyce chorób nowotworowych u kobiet niezwykle istotne jest dopasowanie badań do wieku oraz indywidualnych czynników ryzyka. Poniżej znajdziesz informacje mówiące, jakie badania powinnaś wykonywać w zależności od wieku.

Profilaktyka raka szyjki macicy

Wiek 20-29 lat

• Cytologia: Zaleca się, aby pierwsze badanie cytologiczne było wykonane po rozpoczęciu życia seksualnego lub najpóźniej w wieku 25 lat. Częstotliwość: Badanie wykonuje się co 3 lata, jeśli wyniki są prawidłowe. Rodzaje cytologii:
  • Klasyczna cytologia: Wykrywa zmiany komórkowe na szyjce macicy, jest bardziej powszechna.
  • Cytologia na podłożu płynnym (LBC): Cechuje się wyższą czułością, co zmniejsza ryzyko wyników fałszywie ujemnych i poleca się ją szczególnie dla kobiet z grupy ryzyka.
• Szczepienie przeciw HPV: Zalecane przed rozpoczęciem życia seksualnego, ale również później, jeśli kobieta nie była zaszczepiona. HPV jest główną przyczyną raka szyjki macicy.

Wiek 30-65 lat

• Cytologia: Kontynuacja badań co 3 lata lub zgodnie z zaleceniami lekarza.
• Test HPV: Zalecany co 5 lat dla kobiet powyżej 30 roku życia. Wykrywa obecność wirusa HPV, który może prowadzić do rozwoju zmian przedrakowych.
• Markery nowotworowe: Markery nie są rutynowo wykorzystywane w profilaktyce raka szyjki macicy, ale mogą być przydatne diagnostycznie przy podejrzeniu poważniejszych zmian.

Red Flags – sygnały ostrzegawcze

Nietypowe krwawienia, ból w miednicy, ból podczas stosunku oraz nietypowy wyciek z pochwy – wszystkie te objawy wymagają natychmiastowej konsultacji z ginekologiem.

Profilaktyka raka piersi

Wiek 20-39 lat

• Samobadanie piersi: Zaleca się wykonywanie raz w miesiącu, pomiędzy 5 a 10 dniem cyklu. Samobadanie pomaga wcześnie wykryć zmiany, takie jak guzki, zgrubienia lub zmiany w wyglądzie skóry i brodawki.
• Badanie przez lekarza: Co roku podczas rutynowej wizyty ginekologicznej.
• USG piersi: Zalecane raz w roku jako uzupełnienie samobadania. Szczególnie zalecane u pacjentek z wysokim ryzykiem oraz po 25 roku życia.

Wiek 40-49 lat

• Samobadanie piersi: Zaleca się wykonywanie raz w miesiącu, pomiędzy 5 a 10 dniem cyklu. Samobadanie pomaga wcześnie wykryć zmiany, takie jak guzki, zgrubienia lub zmiany w wyglądzie skóry i brodawki.

• USG piersi: Zalecane raz w roku jako uzupełnienie samobadania, szczególnie dla kobiet z gęstym gruczołem piersiowym, gdzie mammografia może być mniej dokładna.
• Mammografia: Zalecana co 1-2 lata, zwłaszcza dla kobiet obciążonych rodzinnie, ponieważ zwiększa dokładność wykrywania raka piersi na wcześniejszym etapie.

Wiek 50+

• Mammografia: Standardowe badanie co 2 lata jako badanie przesiewowe dla wszystkich kobiet po 50. roku życia. Może być uzupełniona USG w przypadku potrzeby dalszej diagnostyki.
• USG piersi: Zalecane raz w roku jako uzupełnienie samobadania, szczególnie dla kobiet z gęstym gruczołem piersiowym, gdzie mammografia może być mniej dokładna.

Red Flags – sygnały ostrzegawcze

Niepokojące objawy to zmiana w kształcie lub wielkości piersi, nietypowy wyciek z brodawki, pojawienie się guzków lub zgrubień, zmiany skórne, takie jak zaczerwienienie czy owrzodzenie.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat profilaktyki raka piersi, przeczytaj nasz artykuł: Różowa przerwa na kawę z Long Life – profilaktyka raka piersi w 15 minut

Profilaktyka raka jajnika

Wiek 20-39 lat

• USG transwaginalne: Zalecane co 1-2 lata jako część rutynowego badania ginekologicznego.
• Markery nowotworowe (np. CA-125): Wykorzystywane u kobiet z wysokim ryzykiem raka jajnika (historia rodzinna). Badanie CA-125 może pomóc w wykrywaniu raka, jednak nie jest standardem profilaktyki dla młodszych kobiet.

Wiek 40+

• USG transwaginalne i marker CA-125: Zalecane co 6-12 miesięcy dla kobiet z grupy wysokiego ryzyka lub jeśli lekarz zaleci dodatkową diagnostykę na podstawie objawów lub historii rodzinnej.

Red Flags – sygnały ostrzegawcze

Częste wzdęcia, ból brzucha, uczucie pełności, nietypowe krwawienia, częste oddawanie moczu. Występowanie tych objawów powinno być skonsultowane z ginekologiem.

Profilaktyka raka endometrium (trzonu macicy)

Wiek 40+

• Regularne kontrole u ginekologa, szczególnie u kobiet w okresie menopauzalnym. Nietypowe krwawienia mogą wymagać wykonania USG przez pochwowego.
• Badanie USG: Ocena grubości endometrium, szczególnie u kobiet z objawami, takimi jak nietypowe krwawienia.

Profilaktyka raka jelita grubego

Wiek 50+

• Zalecana kolonoskopia co 10 lat, szczególnie dla osób z rodzinnym obciążeniem chorobą. Alternatywnie, można rozważyć badanie na krew utajoną w kale co roku jako mniej inwazyjne badanie przesiewowe.

Co powinno zaniepokoić?

Sygnałami ostrzegawczymi są: zmiany w cyklu menstruacyjnym, nietypowe krwawienia, ból i dyskomfort, zmiany skórne, nietypowe objawy trawienne lub ból brzucha. Te objawy mogą, ale nie muszą, wskazywać na problem onkologiczny – warto jednak omówić je z lekarzem

Samobadanie piersi jako element profilaktyki onkologicznej – jak się badać?

Samobadanie piersi: zobacz nasze kompendium wiedzy przygotowane we współpracy z Fundacją Onkologiczną Rakiety dostępne po linkiem. To kompendium pomaga kobietom zrozumieć, jakie kroki warto podejmować na różnych etapach życia oraz kiedy zgłosić się do lekarza.

Dodatkowe wskazówki:

• Samobadanie piersi: Każda kobieta powinna je wykonywać co miesiąc, niezależnie od wieku.
• Markery nowotworowe (np. CA-125): Są zalecane u kobiet z grupy ryzyka raka jajnika, ale nie stosowane rutynowo w profilaktyce

Opracowanie: Zespół LongLife