W dzisiejszym świecie, pełnym wyzwań związanych z szybkim tempem życia, coraz większe znaczenie zyskuje medycyna stylu życia (Lifestyle Medicine). Przez wiele lat, zagadnienie związane z wprowadzaniem korzystnych zmian w codziennym funkcjonowaniu odsuwane było na dalszy plan, ustępując pierwszeństwa farmakoterapii oraz leczeniu zabiegowemu.

Wielu z nas, oczekując natychmiastowych, łatwo zauważalnych efektów leczenia porzucało ideę powolnej modyfikacji i stopniowego uzyskiwania rezultatów. Na szczęście świat medycyny ponownie zwrócił się w kierunku podstawowych potrzeb człowieka, których zaspokojenie i kontrolowanie, ma ogromny wpływ na stan zdrowia organizmu. W ten sposób powstała dziedzina medycyny klinicznej, jaką jest Medycyna Stylu Życia, a fundamenty ludzkiego zdrowia, stały się jej filarami. Lifestyle Medicine to podejście oparte na naukowych dowodach, które koncentruje się na promowaniu zdrowych nawyków i modyfikowaniu stylu życia, aby poprawić zdrowie i zapobiegać chorobom przewlekłym. W artykule przedstawimy koncepcję medycyny stylu życia, jej główne założenia oraz możliwości zastosowania w codziennym życiu i praktyce medycznej zarówno z perspektywy lekarza, jak i pacjenta.

Założenia medycyny stylu życia

Medycyna stylu życia opiera się na sześciu głównych filarach, które zostały opracowane przez towarzystwa medycyny stylu życia, takie jak American College of Lifestyle Medicine (ACLM) i British Society of Lifestyle Medicine (BSLM). Te filary to:

1. Zdrowa dieta: Odżywanie korzystne dla zdrowia, to nie tylko liczenie kalorii i restrykcje żywieniowe. W rozumieniu LM (Lifestyle Medicine) sposób odżywiania powinien być personalnie dopasowany do każdego pacjenta, biorąc pod uwagę jego preferencje, możliwości finansowe, okoliczności socjalne, dostępność produktów i wiele innych. Pomimo tego, że pewne zasady mają charakter uniwersalny, jak np. promowanie diety bogatej w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, orzechy, nasiona i rośliny strączkowe, unikanie przetworzonej żywności, cukrów prostych i nadmiernego spożycia mięsa, to ostateczny kształt diety, musi być dostosowany do jednostki.
2. Regularna aktywność fizyczna: Zalecenie „stare jak świat”, wypowiadane jak mantra przez medyków, które pacjenci słyszą, ale nie słuchają. Czy wina leży jednak po stronie pacjenta? W oparciu o doświadczenie zawodowe i badania naukowe wiemy, że nic nie działa na pacjenta bardziej demotywująco niż zakazy i nakazy. Zachęcanie do codziennej aktywności fizycznej, takiej jak chodzenie, bieganie, jazda na rowerze czy ćwiczenia siłowe to element programu motywacyjnego prowadzonego przez praktyków LM, jednak aktywność fizyczna powinna być dostosowana do indywidualnych możliwości i preferencji. Wysiłek fizyczny wykonywany tylko dlatego, że „lekarz mi kazał” ma znikome szanse na sukces. Kluczem do sukcesu jest znalezienie wspólnie z pacjentem jego wewnętrznej motywacji oraz rodzaju wysiłku, który stanie się przyjemną rutyną, a nie przykrym obowiązkiem.
3. Odpowiednia ilość snu: Sen, jedna z najczęściej składanych ofiar na ołtarzu produktywności. Niedobór, a przede wszystkim nieefektywność odpoczynku nocnego jest ściśle związana ze wzrostem ryzyka zachorowania na większość chorób cywilizacyjnych, a także autoimmunologicznych czy onkologicznych. Wspieranie zdrowych nawyków snu, które obejmują regularne godziny snu i tworzenie środowiska sprzyjającego odpoczynkowi oraz umiejętność osiągnięcia stanu prawdziwego relaksu, to jedno z podstawowych wyzwań skutecznej modyfikacji stylu życia. Niedostatecznie skuteczny odpoczynek nocny, nie pozwala na przeprowadzenie właściwego procesu regeneracji ludzkiego organizmu, ze szczególnym uwzględnieniem układu nerwowego.
4. Zarządzanie stresem: Umiejętne zarzadzanie stresem to wiedza, której nie da nauczyć w jeden dzień. Prawidłowe funkcjonowanie w zakresie potrzeb emocjonalnych jest efektem owocnej współpracy zespołu lekarz-pacjent, często z udziałem psychologów i specjalistów wielu dziedzin. Poznanie własnego mechanizmu reakcji emocjonalnej stanowi punkt wyjścia do opracowania właściwych narzędzi. Nauka technik radzenia sobie ze stresem, takich jak medytacja, głębokie oddychanie, joga i inne formy relaksacji stanowią jedynie element całości procesu. Czy wiesz, że stres możesz wykorzystać w roli swojego sprzymierzeńca?
5. Unikanie substancji szkodliwych: Promowanie unikania używek takich jak tytoń, nadmierne spożycie alkoholu oraz narkotyków, uświadamianie szkodliwości to najbardziej oczywista ścieżka. Wracamy jednak do systemu zakazów i nakazów, które jak mówiliśmy wcześniej, nie przynoszą dostatecznego efektu, a nawet mogą prowadzić do pogłębienia problemu. Umiejętność zbudowania i wzmacniania motywacji pacjenta w zakresie unikania substancji szkodliwych to jedno z najważniejszych zadań LM.
6. Budowanie zdrowych relacji społecznych: Czy wiesz, że badania naukowe potwierdzają, że osoby z rozbudowaną siecią relacji społecznych i rodzinnych żyją przeciętnie o kilka lat dłużej, w porównaniu do osób żyjących w odosobnieniu. Wspieranie zdrowych, wspierających relacji z rodziną, przyjaciółmi i społecznością, co jest kluczowe dla zdrowia psychicznego i emocjonalnego, to kolejne z zadań LM.

Medycyna stylu życia w praktyce medycznej

Lekarze praktykujący w dziedzinie medycyny stylu życia, szczególną uwagę przypisują tzw. badaniu podmiotowemu. Podczas pierwszej konsultacji najczęściej zaczynają od szczegółowego wywiadu z pacjentem, który obejmuje pytania dotyczące nawyków żywieniowych, poziomu aktywności fizycznej, nawyków snu, poziomu stresu i relacji społecznych. Na podstawie zebranych informacji lekarz może opracować spersonalizowany plan działania, który pomoże pacjentowi wprowadzić pozytywne zmiany w życiu. Nie bez znaczenia jest także obszar diagnostyki, począwszy od szerokiego spektrum badań laboratoryjnych, zwykle istotnie wykraczających poza utarte schematy, kończąc na regularnych badaniach obrazowych, takich jak profilaktyczne badania USG piersi, jamy brzusznej, jąder czy tarczycy.

Perspektywa pacjenta

Pacjent stosujący zasady medycyny stylu życia może spodziewać się szeregu korzyści zdrowotnych, w tym poprawy samopoczucia, lepszego zarządzania stresem, redukcji ryzyka chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, choroby serca i otyłość. Ważne jest, aby pacjent był zmotywowany do wprowadzania zmian i otwarty na współpracę z lekarzem.

Podsumowanie

Medycyna stylu życia to holistyczne podejście do zdrowia, które koncentruje się na modyfikacji stylu życia jako kluczowym elemencie zapobiegania i leczenia chorób przewlekłych. Zarówno brytyjskie, jak i amerykańskie towarzystwa medycyny stylu życia promują zasady, które można łatwo zastosować w codziennym życiu. Zarówno lekarze, jak i pacjenci mogą korzystać z tego podejścia, aby poprawić zdrowie i jakość życia. Wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, regularnej aktywności fizycznej, odpowiedniego snu, zarządzania stresem, unikania szkodliwych substancji oraz budowania zdrowych relacji społecznych może przynieść znaczące korzyści dla zdrowia i dobrostanu każdego człowieka.

Aut. Lek. Piotr Leszczyński
Dyrektor Medyczny, Członek Zarządu LongLife.pl