Długowieczność jest zagadnieniem, które fascynuje nas wszystkich. Nieustannie zgłębiają je naukowcy, a my zastanawiamy się, co możemy zrobić, żeby żyć dłużej. Czy nasze codzienne nawyki związane ze zdrowiem przekładają się na to w tak dużym stopniu, jak na to liczymy? Czy może jednak decydują o tym predyspozycje genetyczne, na które nie mamy wpływu? Przekonaj się, w czym tkwi sekret długowieczności!

Styl życia a długość życia

Wszyscy znamy jakieś anegdoty o osobach, które mimo prowadzenia niezbyt higienicznego trybu życia, cieszyły się dobrym samopoczuciem i zdrowiem nawet w zaawansowanym wieku. Ba! Czasami żyły dłużej niż ci, którzy dbali o zdrowie pod każdym względem. W artykule Dany G. Smith na temat długowieczności (”What Matters More for Longevity: Genes or Lifestyle?) znalazł się przykład Helen Reichert, która wielokrotnie była upominana przez lekarzy na temat szkodliwości palenia. W rozmowie z dr Barzilai z Albert Einstein College zauważyła, że wszyscy ci lekarze już nie żyją, a ona w dalszym ciągu nie zrezygnowała z nałogu. Kobieta żyła prawie przez kolejne 10 lat (zmarła w 2011 roku).

Z drugiej strony, w dyskusjach na temat długowieczności bardzo często jako punkt odniesienia podawana jest włoska wyspa Sardynia. To jedno z miejsc na świecie, gdzie żyje najwięcej stulatków. Od razu nasuwa się więc pytanie: jak oni to robią? Powodów jest kilka: zdrowe, nieprzetworzone i oparte na lokalnych produktach jedzenie, słoneczna pogoda, otoczenie bliskich osób, które sprzyja byciu potrzebnym, unikanie stresu. Brzmi świetnie, prawda? Czy możemy więc faktycznie założyć, że inspirując się sposobem życia Sardyńczyków, uda nam się choć trochę zbliżyć do magicznej „setki”?

Badania, na które powołuje się w swojej publikacji Dana G. Smith, wskazują, że zdrowe nawyki mogą znacząco przedłużyć życie do około 80–90 lat.

W 2024 roku opublikowano wnioski z badania, w którym wzięło udział 276 tysięcy amerykańskich weteranów. Okazało się, że wdrożenie ośmiu zdrowych nawyków – m.in. zbilansowanej diety, regularnej aktywności fizycznej, odpowiedniej ilości snu, umiejętności radzenia sobie ze stresem, unikania używek, pielęgnowania relacji społecznych – może wydłużyć przewidywaną długość życia nawet o 24 lata.

Badacze obliczyli, że gdyby weterani stosowali się do tych wytycznych, mogliby dożyć do około 87. roku życia.

Takie podejście poprawia również jakość życia. Dlaczego? Dbanie o zdrowie na różnych płaszczyznach przyczynia się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób serca, nowotworów czy zaburzeń poznawczych. Warto podkreślić, że regularna aktywność fizyczna i dobrze dopasowana dieta wpływają na lepsze funkcjonowanie układu immunologicznego, co ma niebagatelne znaczenie w profilaktyce chorób przewlekłych.

Jeśli prowadzisz biznes, koniecznie poznaj programy prozdrowotne dla firm i zainwestuj w zdrowie swoich pracowników.

Rola genów w długowieczności

Dr Sofiya Milman, profesor medycyny i genetyki w Albert Einstein College of Medicine, twierdzi, że „istnieją bardzo wyraźne dowody na to, że dla ogółu społeczeństwa zdrowy styl życia wydłuża czas życia”. Zaznacza jednak: “nawet jeśli zrobisz wszystko dobrze”, nie możesz liczyć na dożycie 100 lat.

Czy oznacza to, że świętowanie 100. rocznicy urodzin jest zarezerwowane tylko dla nielicznych?

Naukowcy uważają, że za długość naszego życia w 25% odpowiadają geny, a w 75% – czynniki środowiskowe oraz styl życia. Jak zauważa dr Thomas Perls, gdy ludzie zbliżają się do 100. roku życia, proporcje te mogą się odwracać.

Korzystne warianty genów, takie jak APOE2, wpływają na zmieniejszenie ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera. W długowiecznych rodzinach częściej występują właśnie te korzystne mutacje, dlatego poszczególne osoby cieszą się lepszym stanem zdrowia, mimo że nie zawsze trzymają się zasad higienicznego trybu życia. Badania wskazują, że konkretny gen (FOXO3) przekłada się na różne aspekty funkcjonowania komórek i biologię starzenia. Uważa się więc, że może chronić przed chorobami związanymi z wiekiem.

Wpływ interakcji genów i środowiska na długowieczność

Najbardziej interesująca jest kwestia interakcji między genetyką a czynnikami środowiskowymi. Wiele badań dowodzi, że korzystne predyspozycje genetyczne mogą częściowo rekompensować pewne niezdrowe nawyki (przykładem są niektórzy potomkowie stulatków, u których mimo nie zawsze idealnego stylu życia występuje niższa częstość chorób układu krążenia).

Dla większości z nas jednak to właśnie wybory, których dokonujemy na co dzień, mają decydujący wpływ na zdrowie. Nie istnieje jeden gen, dzięki któremu dałoby się uniknąć procesu starzenia się i chorób, które są z nim związane. Najbardziej prawdopodobny jest wariant, w którym wiele (niekiedy bardzo rzadkich) genów działa w połączeniu i ma wpływ na długowieczność.

Stanowisko ekspertów jest jasne: jeśli masz odpowiedni zestaw genów, to tak, jakby udało Ci się wygrać na loterii. Dlatego nawet jeśli zdarzyło się, że ktoś w Twojej rodzinie dożył stu lat, nie możesz rezygnować ze zdrowego stylu życia, bo nie jest pewne, że u Ciebie się to powtórzy.

Co wpływa na długowieczność? Najważniejsze wnioski

Długowieczność wynika najczęściej z odpowiedniego połączenia specyficznych genów oraz stylu życia. Dla większości z nas, którzy „nie trafił wygranej na loterii genetycznej”, jak mówili lekarze cytowani przez Danę G. Smith, najważniejsze powinno być dbanie o zdrowie. Odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, kontrola stresu, relacje z innymi oraz unikanie używek to działania, które pomagają spowolnić procesy starzenia się i poprawić ogólną kondycję organizmu.

Oczywiście, pewne geny mogą ułatwić osiągnięcie bardzo zaawansowanego wieku, ale to właśnie świadome trzymanie się konkretnych nawyków pozwala maksymalnie wykorzystać to, co mamy. Nie można zapomnieć też o profilaktyce, która pomaga dłużej cieszyć się zdrowiem, a w razie potrzeby – szybko i umiejętnie reagować.